Đặc tả yêu cầu phần mềm: Làm sao để viết hiệu quả và chuẩn IEEE?

Bạn đang làm việc trong lĩnh vực phần mềm và muốn biết cách viết đặc tả yêu cầu phần mềm một cách chuyên nghiệp và hiệu quả? Bạn muốn tìm hiểu về tiêu chuẩn IEEE cho đặc tả yêu cầu phần mềm và cách áp dụng nó vào công việc của mình? Bài viết này sẽ giúp bạn trả lời những câu hỏi trên và cung cấp cho bạn những kinh nghiệm và mẹo thực tế để viết đặc tả yêu cầu phần mềm một cách hiệu quả và chuẩn IEEE.

Đặc tả yêu cầu phần mềm là gì?

Đặc tả yêu cầu phần mềm là một tài liệu mô tả chi tiết những yêu cầu cần thiết để phát triển một hệ thống phần mềm, cung cấp thông tin cho các stakeholder (các bên liên quan) về các chức năng, hiệu năng, giao diện, bảo mật, khả năng bảo trì, v.v. của hệ thống. Đặc tả yêu cầu phần mềm có thể bao gồm một tập hợp các ca sử dụng (use cases) để mô tả tương tác giữa người dùng với phần mềm.

Đặc tả yêu cầu phần mềm có vai trò quan trọng trong quá trình phát triển phần mềm, vì nó là cầu nối giữa khách hàng, người dùng, nhà phát triển, kiểm thử viên, và các bên liên quan khác. Đặc tả yêu cầu phần mềm giúp đảm bảo rằng phần mềm đáp ứng được nhu cầu và mong đợi của khách hàng, người dùng, và các bên liên quan, cũng như giảm thiểu rủi ro, lỗi, và chi phí trong quá trình phát triển phần mềm.

Tiêu chuẩn IEEE cho đặc tả yêu cầu phần mềm

IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) là một tổ chức chuyên nghiệp quốc tế về kỹ thuật điện và điện tử, cũng như là một nhà đưa ra các tiêu chuẩn cho các lĩnh vực liên quan. IEEE đã đưa ra một tiêu chuẩn cho đặc tả yêu cầu phần mềm, được gọi là IEEE 830-1998. Tiêu chuẩn này cung cấp một khung cơ bản và một số nguyên tắc để viết đặc tả yêu cầu phần mềm một cách chất lượng và hiệu quả.

Theo tiêu chuẩn IEEE 830-1998, một đặc tả yêu cầu phần mềm tốt phải đáp ứng được các tiêu chí sau đây:

• Rõ ràng: Đặc tả yêu cầu phần mềm phải sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu, không gây nhầm lẫn, và không có nhiều cách diễn giải khác nhau.
• Đầy đủ: Đặc tả yêu cầu phần mềm phải bao gồm tất cả các yêu cầu cần thiết cho hệ thống phần mềm, và không bỏ sót hoặc thiếu sót bất kỳ yêu cầu nào.
• Nhất quán: Đặc tả yêu cầu phần mềm phải không có sự mâu thuẫn hoặc trái ngược giữa các yêu cầu, và phù hợp với các tài liệu khác liên quan đến hệ thống phần mềm.
• Có thể kiểm tra được: Đặc tả yêu cầu phần mềm phải có thể xác minh được sự đúng đắn và hoàn thiện của các yêu cầu bằng các phương pháp kiểm tra, kiểm thử, hoặc đánh giá khác.
• Có thể thực hiện được: Đặc tả yêu cầu phần mềm phải đảm bảo rằng các yêu cầu là khả thi và có thể triển khai được bằng các công nghệ, nguồn lực, và thời gian có sẵn.
• Có thể theo dõi được: Đặc tả yêu cầu phần mềm phải có thể theo dõi được sự thay đổi, cập nhật, và phản hồi của các yêu cầu trong quá trình phát triển phần mềm.
• Có thể duy trì được: Đặc tả yêu cầu phần mềm phải có thể sửa đổi, bổ sung, hoặc loại bỏ các yêu cầu một cách dễ dàng và nhanh chóng khi có nhu cầu.

Ngoài ra, tiêu chuẩn IEEE 830-1998 cũng đề xuất một cấu trúc khuyến nghị cho đặc tả yêu cầu phần mềm, bao gồm các phần sau đây:

• Phần mở đầu: Giới thiệu về đặc tả yêu cầu phần mềm, bao gồm mục đích, phạm vi, định nghĩa, từ viết tắt, tài liệu tham khảo, và tổng quan.
• Phần tổng quan về hệ thống: Mô tả tổng quan về hệ thống phần mềm, bao gồm các chức năng chính, các lớp người dùng, các môi trường hoạt động, các ràng buộc thiết kế và triển khai, và các giả định và phụ thuộc.
• Phần yêu cầu chức năng: Mô tả chi tiết các yêu cầu chức năng của hệ thống phần mềm, bao gồm các ca sử dụng, các luồng sự kiện, các biểu đồ hoạt động, và các biểu đồ trạng thái.
• Phần yêu cầu phi chức năng: Mô tả chi tiết các yêu cầu phi chức năng của hệ thống phần mềm, bao gồm các yêu cầu về hiệu năng, bảo mật, khả năng sử dụng, khả năng bảo trì, khả năng mở rộng, và các tiêu chuẩn áp dụng.

Cách viết đặc tả yêu cầu phần mềm hiệu quả và chuẩn IEEE

Viết đặc tả yêu cầu phần mềm là một công việc quan trọng và đòi hỏi kỹ năng phân tích, giao tiếp, và biểu diễn. Để viết đặc tả yêu cầu phần mềm một cách hiệu quả và chuẩn IEEE, bạn có thể tham khảo các bước sau đây:

• Bước 1: Thu thập yêu cầu. Bạn cần phải tìm hiểu và thu thập các yêu cầu của các stakeholder, bao gồm khách hàng, người dùng, nhà phát triển, kiểm thử viên, và các bên liên quan khác. Bạn có thể sử dụng các phương pháp như phỏng vấn, khảo sát, quan sát, hội thảo, brainstorming, v.v. để thu thập yêu cầu. Bạn cũng cần phải xác định các mục tiêu, phạm vi, ràng buộc, giả định, và phụ thuộc của hệ thống phần mềm.
• Bước 2: Phân tích yêu cầu. Bạn cần phải phân tích và xác minh các yêu cầu đã thu thập, để đảm bảo rằng chúng là rõ ràng, đầy đủ, nhất quán, có thể kiểm tra được, có thể thực hiện được, có thể theo dõi được, và có thể duy trì được. Bạn cũng cần phải xử lý các yêu cầu mâu thuẫn, thiếu sót, hoặc không rõ ràng. Bạn có thể sử dụng các công cụ như biểu đồ, mô hình, bảng, v.v. để phân tích và biểu diễn các yêu cầu.
• Bước 3: Đặc tả yêu cầu. Bạn cần phải viết đặc tả yêu cầu phần mềm dựa trên các yêu cầu đã phân tích, theo cấu trúc và định dạng khuyến nghị bởi tiêu chuẩn IEEE 830-1998. Bạn cần phải sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu, không gây nhầm lẫn, và không có nhiều cách diễn giải khác nhau. Bạn cũng cần phải đánh dấu các yêu cầu bằng các mã số, để dễ dàng tham chiếu và theo dõi. Bạn có thể sử dụng các công cụ như Microsoft Word, Excel, Visio, v.v. để viết đặc tả yêu cầu phần mềm.
• Bước 4: Kiểm tra yêu cầu. Bạn cần phải kiểm tra đặc tả yêu cầu phần mềm, để đảm bảo rằng nó đáp ứng được các tiêu chí của tiêu chuẩn IEEE 830-1998, và không có lỗi chính tả, ngữ pháp, hoặc logic. Bạn cũng cần phải xin ý kiến và phản hồi từ các stakeholder, để đảm bảo rằng đặc tả yêu cầu phần mềm phù hợp với nhu cầu và mong đợi của họ. Bạn có thể sử dụng các phương pháp như đọc lại, kiểm tra chéo, kiểm tra chất lượng, v.v. để kiểm tra đặc tả yêu cầu phần mềm.
• Bước 5: Quản lý yêu cầu. Bạn cần phải quản lý đặc tả yêu cầu phần mềm, để đảm bảo rằng nó được cập nhật, bảo trì, và kiểm soát theo các thay đổi trong quá trình phát triển phần mềm. Bạn cũng cần phải xử lý các yêu cầu thay đổi, bổ sung, hoặc loại bỏ một cách kịp thời và hợp lý. Bạn có thể sử dụng các công cụ như hệ thống quản lý yêu cầu, hệ thống quản lý phiên bản, hệ thống quản lý thay đổi, v.v. để quản lý đặc tả yêu cầu phần mềm.

Kết luận

Đặc tả yêu cầu phần mềm là một tài liệu quan trọng và cần thiết trong quá trình phát triển phần mềm, vì nó là cầu nối giữa các stakeholder và là cơ sở cho các hoạt động thiết kế, lập trình, kiểm thử, và bảo trì phần mềm. Để viết đặc tả yêu cầu phần mềm một cách hiệu quả và chuẩn IEEE, bạn cần phải thực hiện các bước như thu thập yêu cầu, phân tích yêu cầu, đặc tả yêu cầu, kiểm tra yêu cầu, và quản lý yêu cầu. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về đặc tả yêu cầu phần mềm.